W styczniu 2025 roku, zgodnie z przepisami UE, wszedł w życie obowiązek selektywnego zbierania odpadów typu: tekstylia, odzież, obuwie. To zadanie, które zostało powierzone gminom w ramach Punktów Selektywnego Zbierania Odpadów Komunalnych (PSZOK). Każda gmina zobowiązana jest ustanowić przynajmniej jeden taki punkt na swoim terenie, jednak wiele gmin oferuje także alternatywne formy zbiórki wychodząc naprzeciw oczekiwaniom mieszkańców. Jest zatem wiele możliwości, aby dać tekstyliom drugie życie!
Obowiązek selektywnego zbierania tekstyliów, odzieży i obuwia wynika z przepisów Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/851 z dnia 30 maja 2018 r., która zmieniła dyrektywę 2008/98/WE w sprawie odpadów. Polska zaimplementowała ten obowiązek poprzez nowelizację ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach w 2019 r., która zobowiązała gminy do przyjmowania tekstyliów w Punktach Selektywnego Zbierania Odpadów Komunalnych (PSZOK) w ramach systemu gospodarowania odpadami komunalnymi. Obowiązek ten wszedł w życie 1 stycznia 2025 r.
We wrześniu 2025 r. została natomiast przyjęta Dyrektywa (UE) 2025/1892, która zobowiązuje państwa członkowskie do wprowadzenia systemu Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta (ROP) dla tekstyliów najpóźniej do 17 czerwca 2027 r. Ministerstwo Klimatu i Środowiska prowadzi obecnie działania przygotowawcze, aby Polska mogła terminowo wdrożyć ten obowiązek.
Obserwowane obecnie trudności z zagospodarowaniem tekstyliów są efektem nakładania się wielu czynników m.in gospodarczych i rynkowych, w tym:
- ograniczenia eksportu używanej odzieży do krajów m.in. afrykańskich,
- spadku wartości rynkowej odzieży z drugiego obiegu,
- nadpodaży taniej odzieży importowanej przede wszystkim z Azji,
- wzrostu kosztów pracy, energii i transportu.
- Od 1 stycznia 2025 r. każda gmina ma obowiązek zapewnić mieszkańcom możliwość oddania odpadów tekstylnych – co najmniej w Punkcie Selektywnego Zbierania Odpadów Komunalnych (PSZOK).
- W domach Polek i Polaków nie muszą pojawić się nowe pojemniki na odpady tekstyliów, ale powinno się je zbierać i oddawać w punktach do tego przeznaczonych, jeśli zorganizuje je gmina.
- Ministerstwo Klimatu i Środowiska przygotowało katalog dobrych praktyk, a więc spis pomysłów jak zorganizować selektywne zbieranie odpadów tekstyliów i odzieży w gminach.
- Specjaliści od tekstyliów sugerują wiele sposobów na nowe życie dla ubrań, ale ich początkiem jest selektywna zbiórka.
Co zaliczamy do tekstyliów?
Selektywna zbiórka odpadów tekstyliów i odzieży obejmuje między innymi zużytą odzież, obuwie, pościel, zasłony, ręczniki, obrusy, koce, firany, bieliznę, skarpetki, rękawiczki, czapki, szaliki, portfele, torebki, paski, galanterię skórzaną, plecaki, pluszowe zabawki oraz dywany.
Czy nowe zasady segregacji odpadów tekstyliów oznaczają nowe worki czy pojemniki na śmieci w moim domu?
Wprowadzenie selektywnej zbiórki odpadów tekstyliów niekoniecznie oznacza przymus posiadania dodatkowych worków czy pojemników. Sposób zbiórki tych odpadów będzie zależał od rozwiązań przyjętych przez poszczególne gminy. Minimum jakie każda gmina musi zapewnić, to odbiór odpadów tekstyliów w punktach selektywnego zbierania odpadów komunalnych, które są podstawowym elementem systemu. Dodatkowo gmina może zapewnić inne formy zbierania odpadów.
Zachęcamy do skontaktowania się z lokalnym urzędem gminy lub sprawdzenia jego strony internetowej, aby uzyskać szczegółowe informacje na temat metod zbiórki odpadów tekstyliów w Państwa miejscu zamieszkania. Szczegółowe informacje na temat selektywnej zbiórki odpadów komunalnych w danej gminie znajdują się w Regulaminie utrzymania czystości i porządku, który obowiązuje na terenie gminy.
Jaki kolor powinien mieć pojemnik na tekstylia?
Obecnie przepisy nie określają koloru pojemników na odpady tekstyliów, który miałby obowiązywać w całym kraju. Jednak jeżeli gmina zdecyduje się na taką dodatkową formę zbierania odpadów tekstyliów, to kolor pojemnika musi być inny od tych wymienionych dla poszczególnych frakcji wskazanych w rozporządzeniu Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 10 maja 2021 r. w sprawie sposobu selektywnego zbierania wybranych frakcji odpadów. Wybrany kolor może różnic się w zależności od gminy.
Co zrobić z silnie zabrudzonymi lub zniszczonymi tekstyliami, które nie nadają się do ponownego użycia?
Szczegółowe informacje o sposobie postępowania z zabrudzonymi tekstyliami powinny znajdować się w regulaminie utrzymania czystości i porządku obowiązującym na terenie danej gminy. Określając zasady w ww. zakresie gmina bierze pod uwagę m.in. uwarunkowania lokalne i możliwości instalacji do których przekazywane są tekstylia do zagospodarowania. W przypadku tekstyliów obowiązują takie same zasady jak przy innych frakcjach odpadów. Przykładowo zatłuszczony papier nie trafia do pojemnika na papier, lecz do odpadów zmieszanych.
W związku z powyższym:
- pojedyncze tekstylia, silnie zabrudzone np. ścierki, gąbki, tkaniny nasiąknięte substancjami organicznymi, tłuszczami, mogą być wrzucane do pojemników na odpady zmieszane tak aby np. nie zanieczyścić, dobrej jakości, selektywnie zebranych surowców tekstylnych;
- natomiast tekstylia skażone substancjami chemicznymi lub niebezpiecznymi należy przekazywać do specjalnych punktów zbiórki wskazanych przez gminę (PSZOK).
Czy do PSZOK oddawać można zarówno odzież przydatną do ponownego użycia, jak i niezdatną do używania?
PSZOK jest zobowiązany przyjmować odpady tekstyliów, a więc odzież, której chcemy się pozbyć. Może ona być zarówno przydatna do ponownego użycia jak i niezdatna do używania, jednak taka ocena jest bardzo indywidualna – to co jedna osoba uzna za odzież akceptowalną do ponownego użycia, inna może ocenić odwrotnie.
Odpady tekstyliów i odzieży, które są używane, ale nadające się do ponownego użycia lub recyklingu powinny być oddawane w ramach PSZOK. Natomiast zanieczyszczone, zużyte materiały, które były wykorzystywane np. do sprzątania można wyrzucać do pojemnika przeznaczonego na odpady zmieszane, gdyż nie nadają się do recyklingu i mogą zostać wykorzystane np. na cele energetyczne. Jednakże w przypadku tekstyliów, które są silnie zabrudzone substancjami chemicznymi, olejami lub innymi niebezpiecznymi materiałami, tego rodzaju odpady powinny być oddawane w specjalnych punktach zbierania, takich jak PSZOK.
Należy mieć na uwadze, że w regulaminie utrzymania czystości i porządku każdej gminy powinny zostać określone szczegółowe zasady segregacji poszczególnych tekstyliów i odzieży. Zasady takie obowiązują na terenie danej gminy, a podczas ich określenia powinny być wzięte pod uwagę przede wszystkim dalsze sposoby zagospodarowania poszczególnych frakcji odpadów.
Czy można wrzucać do pojemników na odzież używaną (np. PCK) odzież niezdatną do użytku w nadziei, że właściciele tych pojemników oddadzą je na PSZOK?
Właściciele tych pojemników nie mają możliwości oddać tych odpadów do PSZOK. W PSZOK zbierane są odpady dostarczone przez mieszkańców danej gminy (w ramach wnoszonej opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi).
Należy pamiętać, że pojemniki na odzież używaną (np. PCK) nie zastępują PSZOK – służą wyłącznie do zbiórki czystych, nadających się do ponownego użycia tekstyliów, natomiast w PSZOK zbierane są odpady komunalne w tym odpady tekstyliów.
Czy każda gmina ma obowiązek zbierać tekstylia?
Tak. Zgodnie z przepisami ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, każda gmina ma obowiązek zorganizowania selektywnej zbiórki tekstyliów. Minimalnym wymaganiem jest zapewnienie mieszkańcom możliwości oddania ich co najmniej w Punkcie Selektywnego Zbierania Odpadów Komunalnych.
Jak przygotować ubrania i tekstylia do oddania? Czy muszą być wyprane?
Jeżeli przekazujemy ubrania organizacjom charytatywnym, powinny być one czyste i w stanie umożliwiającym ich dalsze użytkowanie.
Tekstylia oddawane do PSZOK powinny być niezanieczyszczone i suche, tak aby mogły być przygotowane do ponownego użycia lub recyklingu.
Co zrobić z jedną dziurawą skarpetką?
Jeżeli posiadasz pojedyncze zniszczone, zanieczyszczone ubranie lub inne tekstylia (np. dziurawą skarpetkę, zużytą ścierkę do sprzątania), mogą one zostać umieszczone w pojemniku/worku na odpady zmieszane.
Jak odróżnić ubrania w dobrym stanie od zużytych?
- Ubrania w dobrym stanie – czyste, kompletne, bez plam, znacznych zmechaceń, dziur i rozciągnięć. To takie, które mogłyby zostać ponownie założone.
- Ubrania zużyte – poplamione, podarte, odbarwione, rozciągnięte lub zniszczone. Nie nadają się już do noszenia i sami już byśmy ich nie założyli, ale często można je przetworzyć na surowce wtórne (czyściwa, wypełnienia, izolacje).
Dzięki właściwemu rozdzieleniu tych dwóch kategorii zwiększamy ilość tekstyliów, które można ponownie wykorzystać.
